Rimsko Doba

Istorija Banja Luke vezuje se za antička vremena. Iako je Banja Luka prvi put pomenuta u 15 vijeku, postoje materijalni dokazi o prisustvu Rimljana u ovom području u prvim stoljećima nove ere. Jedan od dokaza je i stara tvrđava (Kastel) u centru grada. Područje grada Banja Luke nalazilo se u rimskoj provinciji Ilirikum, prostirući se na važnim rimskim putevima između Dalmacije i Panonije.

 

Srednji Vijek

Sloveni su naselili ovo područje u 7.v.n.e., iako se ne zna mnogo o razlozima i odvijanju njihove migracije. Ono što se pouzdano zna jeste da se grad prvi put spominje 1494 godine od strane Vladislava II. O porijeklu imena grada se raspravlja i dan danas. Banja može da znači 'kupatilo', što može da upućuje na mineralne izvore u ovoj oblasti. Isto tako ova riječ može da bude i stari (srednjevjekovni) oblik prisvojnog pridjeva izvedenog od imenice 'ban' (vladar), dok Luka opet može da znači 'luka' što je vjerovatno zbog pozicije grada na rijeci Vrbas. Na kraju, može da znači uobičajenu arhaičnu riječ 'luka' kojih ima na hiljade u Bosni, što znači obradiva zemlja, livada pored vode (u ovom slučaju, naravno, pored Vrbasa). Znači: banova luka, Banova livada. 

 

Otomansko Carstvo 

Za vrijeme turske vladavine (1528 – 1878) Banja Luka se razvila u tipično muslimanko naselje (Gornji i Donji Šeher, Careva mahala, ...) i predstavljala je važno vojno uporište. U 16 vijeku bila je centar pašaluka (administrativna podoblast Otomanskog carstva), a niz stilskih građevina koje čine stari grad, govore o otomanskoj vladavini i turskim pašama. Međutim, tek sa austrijskom okupacijom u 19 vijeku grad Banja Luka je modernizovan. .

 

Austrougarska Vladavina

Pod Austro-Ugarskom, Banja Luka je doživjela procvat. Počinje da se razvija industrija, i broj stanovnika raste. 1879 Banja Luka broji 9,560 stanovnika, dok 1910 godine čak 14,800. Banja Luka postaje centar biskupije 1881, sjedište mitropolita 1900, a sjedište muftije 1910. Početkom 20 vijeka postaje centar mnogih političkih i kulturnih aktivnosti (djelovanje pisca Petra Kočića, časopisi Otadžbina, Razvitak,...). Nakon Prvog svjetskog rata Banja Luka postaje centar vrbaske provincije prve Jugoslavije. U toku Drugog svjetskog rata, bila je pod okupacijom Ustaša iz Hrvatske. Oslobođena je 22. aprila 1945.godine – 'dan oslobođenja' grada Banja Luke. 

 

Socijalizam & Jugoslavija

Osim razornog zemljotresa 1969.godine, doba Jugoslavije je za Banja Luku bilo veoma plodonosno. Grad je postajao urbaniji sa porastom broja stanovnika. Posljednjih godina socijalizma u Jugoslaviji, Banja Luka je imala oko 150,000 stanovnika.

 

Za vrijeme Titovog režima od 1948 godine, Jugosloveni su uživali slobode, putovali su u inostranstvo, i zapošljavali se na Zapadu.

 

Bosanski Rat

U toku rata u Bosni i Hercegovini (1992-1995), Banja Luka je imala brojne ljudske i materijalne gubitke. U ovaj oružani sukob bile su umiješane Bosna, Federalna Republika Jugoslavija, i Hrvatska. Vjeruje se da je rat u Bosni i Hercegovini posljedica nestabilnosti u široj regiji bivše Jugoslavije. Umiješane zemlje su vojno i finansijski podržavale jednu snagu u Bosni (Hrvatska je podržavala hrvatske snage, FRJ srpske snage, a Bosna bošnjačke snage). Rat je okončan nakon potpisivanja Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini u Parizu, 14. decembra 1995.godine. Mirovni pregovori su se vodili u Dejtonu, Ohajo, USA, tako da se ovaj sporazum zove još i Dejtonski sporazum.

nazad na vrh